H "γκρίνια" της ημέρας (14)

Με την εμφάνιση του Kindle πριν λίγες μέρες άρχισε η "γκρίνια" για το "αβέβαιο μέλλον των έντυπων βιβλίων". Το gadget αυτό μας επιτρέπει να διαβάζουμε βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή, συνδέεται στο internet και μας επιτρέπει ν' αγοράσουμε τόμους σε πολύ φτηνότερη τιμή από τους αντίστοιχους έντυπους, να διαβάσουμε online εκδόσεις και κυρίως δεν...πιάνει χώρο. Λέγεται ότι θα αποτέλεσει "ορόσημο στην εκδοτική βιομηχανία" με φανατικούς φίλους, αλλά και εχθρούς. Πέρα από την καταστροφολογία, δεν νομίζω να υπάρχει περίπτωση οι φανατικοί βιβλιόφιλοι ανά τον κόσμο να θεωρήσουν ότι θα αντικαταστήσει την αγαπημένη συνήθεια της αγοράς, της ανάγνωσης, της μυρωδιάς και της τακτοποίησης (ή αταξίας) στη βιβλιοθήκη ενός πραγματικού βιβλίου.

Ένας από τους τελευταίους είμαι κι εγώ. Αν και έχω υπολογιστή από το 1985, δεν μπορώ να διαβάσω κείμενο που ξεπερνά τις 20-30 γραμμές στην οθόνη. Χάνω τη σειρά, δεν μπορώ να συγκεντρωθώ εύκολα και κουράζω τα μάτια μου προσπαθώντας να μη χαθώ στη ροή των λέξεων. Συχνότατα όταν βρίσκω κάτι ενδιαφέρον -ιδίως από τις εφημερίδες- το τυπώνω σ' ένα πρόχειρο χαρτί για να μπορέσω να το απολαύσω, να υπογραμμίσω και να κρατήσω εκεί πάνω μια γρήγορη σημείωση.

Με τίποτα δεν αλλάζει η ομορφιά, η "αγωνία" της αναζήτησης ενός βιβλίου ανάμεσα στα χιλιάδες των βιβλιοπωλείων. Η "βόλτα" σε αγαπημένα...ράφια, το κατέβασμα, η γρήγορη ματιά στο οπισθόφυλλο, το "χάζεμα" του εξώφυλλου... (έρχονται Χριστούγεννα, Πρωτοπορία - Ιανέ περίμενέ με...!), η ανάγνωση των πρώτων γραμμών... Υπάρχουν όλα αυτά στο -θαυμαστό ομολογουμένως- gagdet της cyber-εποχής;

Ακόμη και αν επικαλεστεί κάποιος το θέμα της οικονομίας χώρου (που είναι σημαντικό στα "μοντέρνα" διαμερίσματα-κλουβιά), προτιμώ μια τιγκαρισμένη βιβλιοθήκη, βιβλία ως "μπιμπελό" από δω κι από κει, παρά το απόλυτο κενό...

Το θυμήθηκα σήμερα και μετά από πολύ ψάξιμο στους σκληρούς μου δίσκους βρήκα το ακόλουθο δοκίμιο-ελεγεία με θέμα την ανάγνωση, του Σωτήρη Τριβιζά. Το παραθέτω ολόκληρο:

O αναγνώστης διαλέγει ο ίδιος τα βιβλία του... Το βιβλιοπωλείο είναι ο φυ­σικός του χώρος, το δεύτερο σπίτι του. Όταν κάποιο βι­βλίο τραβήξει την προσοχή του, το κα­τεβάζει απ' το ράφι και το ξεφυλλίζει με ανυπόμονα χέρια. Διαβάζει το οπι­σθόφυλλο, το βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα, κάποιες τυχαίες περικο­πές. O αναγνώστης προσέχει ακόμα τα τυπογραφικά στοιχεία, την εικόνα καί το στήσιμο του εξωφύλλου, την ποιό­τητα του χαρτιού. Μερικοί αναγνώ­στες συνηθίζουν να βυθίζουν τη μύτη τους μέσα στίς σελίδες ενός βιβλίου καί ν' απολαμβάνουν το άρωμα της τυπω­μένης μελάνης. Μολονότι αυτό γίνεται συνήθως στα κρυφά, πρέπει να σημει­ώσουμε ότι αποτελεί μία καθ' όλα νό­μιμη πράξη. Το βιβλίο απευθύνεται σε όλες τις αισθήσεις μας, κι αυτό είναι κάτι πού το ξέρει καλά ο αναγνώστης.

Γι' αυτό ο αναγνώ­στης διαβάζει κατά μόνος στο ήσυχο περιβάλλον του σπιτιού του... O αναγνώστης διαβάζει αργά, προ­σπαθώντας να εναρμονίσει τον ρυθμό της ανάγνωσης με τους εσωτερικούς ρυθμούς της αφήγησης. Πολλές φορές απολαμβάνει δύο καί τρεις φορές την ανάγνωση κάποιας σελίδας ή αφήνεται σε μια μυστική ονειροπόληση, η οποία αποτελεί μέρος της σχέσης πού ανα­πτύσσεται μεταξύ εκείνου καί του συγ­γραφέα. O αναγνώστης έχει την ικα­νότητα να διαβάζει ακόμα καί ανάμεσα στίς γραμμές, γιατί ξέρει ότι αυτές οι μικρές σιωπές πού δημιουργούνται στα κενά της αφήγησης είναι αποκλειστικά δικός του χώρος: χώρος για να συλλογι­στεί, για να δημιουργήσει, για να ονει­ρευτεί...

O αναγνώστης ξέρει πώς ένα καλό βιβλίο πρέπει να διαβάζεται απνευστί, μέσα σε μια ιδιαίτερη κατάσταση πού λίγο απέχει από τον πυρετό ή τη μέθη. Εάν κάποιο βιβλίο, λόγω μεγέθους, δεν είναι δυνατόν να ολοκληρωθεί σε μία καί μόνη ανάγνωση, τότε ο αναγνώστης κατατρύχεται από μια παράξενη έξαψη, είναι απρόσεχτος στις καθημερινές ασ­χολίες του καί καταδιώκεται από την εμμονή ιδέα του βιβλίου. Με σπουδή βιάζεται ν' απαλλαγεί από τίς βιοτικές του μέριμνες καί να εξοικονομήσει τον απαραίτητο χρόνο για να ολοκληρώσει την ανάγνωση. Αρκετοί αναγνώστες προτιμούν να θυσιάσουν τον ύπνο τους προκειμένου να τελειώσουν την ανά­γνωση ενός συγκεκριμένου βιβλίου...

O αναγνώστης αγαπά καί φροντί­ζει τα βιβλία του. Διαβάζει προσεκτικά, αποφεύγοντας να διπλώσει τη ράχη τους ή να τσακίσει τίς σελίδες τους καί συχνά αντιστέκεται στον πειρασμό να υπογραμμίσει κάποια αποσπάσματα πού του προκαλούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ωστόσο, η βιβλιοθήκη του δεν αποτελεί μέρος της τυπικής επίπλωσης του σπιτιού. Είναι ένας ζωντανός χώρος, όπου συχνά συμβαίνει να βασιλεύει το χάος.

Ή ανάγνωση είναι μια τέχνη της απόλαυσης καί ως τέχνη ασκείται από τους μυημένους. Αυτοί, οι αληθινοί α­ναγνώστες, είναι οι τελευταίοι μιας φυλής πού σήμερα απειλείται με ε­ξαφάνιση. Γιατί ποιος είναι πρό­θυμος στίς μέρες μας να εντρυ­φήσει στα μυστικά μιας σχεδόν λησμονημένης τέχνης;